Herstelrecht
Via social media van De Rechtspraak werd ik erop gewezen dat het van 20-27 november 2020 de internationale week van het herstelrecht is. Daarmee werd het onderwerp weer onder mijn aandacht gebracht. Want eerlijk is eerlijk, het is niet het eerste waar ik aan denk als ik een nieuwe zaak in behandeling neem waarin ik een slachtoffer in een strafzaak ga bijstaan. Wat het herstelrecht is en hoe het kan worden gebruikt licht ik in deze blog toe.
Herstelrecht
Artikel 51a lid 1 sub d Wetboek van Strafvordering geeft een definitie van het herstelrecht, namelijk: het in staat stellen van het slachtoffer en de verdachte of de veroordeelde, indien zij er vrijwillig mee instemmen, actief deel te nemen aan een proces dat gericht is op het oplossen van de gevolgen van het strafbare feit, met de hulp van een onpartijdige derde. Kort gezegd een (of meer) gesprek(ken) tussen het slachtoffer en de verdachte (of veroordeelde).
De bedoeling van de wetgever is dat het slachtoffer en de verdachte in een zo vroeg mogelijk stadium worden geïnformeerd over de mogelijkheden tot herstelrechtvoorzieningen, waaronder bemiddeling. Of dit in de praktijk ook gebeurt is de vraag. Ik heb tijdens een intakegesprek namelijk nog nooit van een cliënt gehoord dat hem/haar deze mogelijkheid is geboden.
Mediation en herstelbemiddeling
Mediation kan alleen in zaken waarin de officier van justitie of de rechter nog een beslissing moet nemen. Dus alleen op het moment dat de verdachte nog niet veroordeeld is. Bij mediation wordt een professionele en onafhankelijke mediator benoemd die met de verdachte en het slachtoffer probeert te komen tot een voor beide partijen bevredigende oplossing. Dit alles op basis van vrijwilligheid en vertrouwelijkheid . Het mediationtraject wordt geregeld door het mediationbureau van de rechtbank of het gerechtshof. Een dergelijk traject is kosteloos voor de verdachte en het slachtoffer. Voor uitgebreide informatie over mediation in strafzaken verwijs ik naar de website van De Rechtspraak.
Indien er geen mediation heeft plaatsgevonden of gaat plaatsvinden, bestaat ook de mogelijkheid van herstelbemiddeling. Dit traject kan dus ook plaatsvinden nadat de verdachte is veroordeeld. Net als bij mediation is vrijwilligheid van belang voor een goede bemiddeling. Voor uitgebreide informatie over herstelbemiddeling verwijs ik naar de website van Perspectief Herstelbemiddeling. Mocht u doorverwezen willen worden, benader dan gerust Slachtofferhulp Nederland voor advies en begeleiding.
Voordelen voor beide partijen
Vaak wordt er ten onrechte gedacht dat herstelrecht alleen passend is in gevallen waarin partijen elkaar kennen en in de toekomst nog met elkaar door één deur moeten, zoals bijvoorbeeld ex-echtgenoten met minderjarige kinderen. Het kan echter ook gebruikt worden in situaties waarin partijen elkaar niet kennen en alleen door het voorval met elkaar in aanraking zijn gekomen. Een goed gesprek tussen het slachtoffer en de verdachte/dader kan ervoor zorgen dat het slachtoffer het voorval eerder of beter een plek kan geven. Ook voor de verdachte kan het herstelgerichte traject emotioneel gezien voordelen opleveren. Daarnaast is voor de verdachte van belang dat indien de mediation tot een overeenkomst met het slachtoffer heeft geleid de rechter daarmee rekening houdt bij het opleggen van een straf of maatregel . In welke mate en hoe hij/zij dat doet is aan de rechter(s).
Uiteraard zijn er ook gevallen waarin het slachtoffer geen behoefte heeft aan enig contact met de verdachte, dat is ook goed. Het is en blijft aan het slachtoffer.
Mijn advies is om vaker het herstelrecht te denken. Ik ben voornemens dat advies zelf ook ter harte nemen en de mogelijkheid van het herstelrecht vaker met cliënten bespreken.